Palec młotkowaty
Palec młotkowaty jest to deformacja polegająca na jego szponiastym zakrzywieniu, tzn. dochodzi do zgięcia grzbietowego (do góry) w obrębie stawu śródstopno-palcowego (MTP) oraz do podeszwowego zgięcia (do dołu) w obrębie stawu międzypaliczkowego bliższego (PIP). Najczęściej dotyczy ona drugiego i trzeciego palca, rzadziej czwartego, sporadycznie piątego.
Deformacja może być:
- korektywna (miękka) – wtedy gdy palec można wyprostować manualnie;
- niekorektywna (sztywna), czyli utrwalona, gdy palca nie daje się ustawić prawidłowo.
U podłoża tego schorzenia leży zaburzenie równowagi mięśniowej pomiędzy tzw. mięśniami krótkimi i długimi stopy, zginaczami i prostownikami danego palca. Deformacja ma charakter postępujący.
Przyczyny
- Paluch koślawy – spychanie palca przez paluch powoduje zaburzenia równowagi mięśniowej;
- Nadmierna długość palca II i III – tzw. grecka budowa stopy, gdzie palec II jest najdłuższy może powodować ucisk szczytu palca przez obuwie;
- Nieprawidłowe obuwie – zbyt wąskie i krótkie buty mogą zapoczątkować deformację;
- Zaburzenia neurologiczne – stan po udarze mózgowym, niedowłady i porażenia w obrębie kończyny;
- Przebyte urazy;
- Inne przyczyny.
Objawy
Niewielka deformacja może nie powodować żadnych dolegliwości bólowych. Przy większej deformacji dolegliwości bólowe lokalizują się najczęściej w trzech miejscach:
- Na grzbietowej stronie stawu międzypaliczkowego z powodu obcierania tego miejsca przez obuwie – może dochodzić do zaczerwienienia i obrzęku skóry i tkanki podskórnej, a nawet do powstawania głębokich otarć ze stanem ropnym;
- Na czubku palca – z powodu uderzania tym miejscem o podłoże;
- Pod głowami kości śródstopia (patrz: metatarsalgia) – palec młotkowaty powoduje dociskanie głowy kości śródstopia do podłoża i powstawanie w tym miejscu bólu wskutek przeciążenia.
Leczenie
W profilaktyce wystąpienia deformacji należy zwrócić szczególną uwagę na prawidłowe obuwie. Prawidłowe obuwie powinno mieć szerokie noski nie spychające palców oraz powinno być przynajmniej 0,5 cm dłuższe od najdłuższego palca stopy.
Profilaktyka wystąpienia deformacji obejmuje również leczenie operacyjne palucha koślawego w odpowiednim momencie, tak aby nie dopuścić do powstania deformacji palców II-V. Leczenie palca młotkowatego zależy od stopnia deformacji oraz dolegliwości bólowych. W przypadku niewielkiego zaawansowania schorzenia, należy używać wygodnego i miękkiego obuwia, nie powodującego ucisku na zdeformowany palec. Można również próbować zastosować specjalne silikonowe nakładki na palec, chroniące go przed konfliktowaniem z obuwiem.
W bardziej zaawansowanych przypadkach konieczne jest leczenie operacyjne. W przypadku występowania deformacji korektywnej, czasami wystarczający jest zabieg na tkankach miękkich, polegający na wydłużeniu lub przecięciu odpowiednich ścięgien. W większości przypadków konieczny jest jednak zabieg obejmujący również tkankę kostną. Najczęściej jest to usztywnienie stawu międzypaliczkowego bliższego (PIP). W ostatnim czasie popularność zdobywają również metody miniinwazyjne korekcji tej deformacji polegające na odpowiednim przycięciu lub wydłużeniu ścięgien danego palca wraz z wykonaniem tzw. osteotomii (przecięć kości na odpowiednim poziomie). W przypadku współwystępowania palucha koślawego konieczna jest jednoczasowa korekcja tego zniekształcenia.