Ścięgno Achillesa (ścięgno piętowe) jest najsilniejszym ścięgnem u człowieka. Powstaje z połączenia ścięgna płaszczkowatego i brzuchatego łydki. Podstawową czynnością ścięgna Achillesa jest zginanie podeszwowe stopy. To dzięki niemu jesteśmy w stanie chodzić, biegać, skakać. W związku z pełnioną funkcją, w trakcie naszego życia ścięgno piętowe jest poddawane dużym, wielokrotnym obciążeniom. Są one powodem tworzenia się w obrębie ścięgna zmian zwyrodnieniowych. Zmiany zwyrodnieniowe ścięgna obejmują zmiany w budowie, zmiany w budowie kolagenu, przerastanie ścięgna tkanką włóknistą co powoduje zmniejszenie jego sprężystości. Dodatkowym czynnikiem narażającym ścięgno piętowe na zerwanie jest specyfika jego unaczynienia. W części bliższej naczynia krwionośne wnikają od części mięsistej (brzuśćca), w części dalszej od przyczepu ścięgna do kości piętowej. Pomiędzy tymi miejscami istnieje obszar ścięgna o zmniejszonym unaczynieniu obejmujący obszar około 2 do 6 cm powyżej guza piętowego. Zmniejszone unaczynienie oznacza mniejszą zdolność do regeneracji tkanki. To w tym miejscu najczęściej dochodzi do zerwania.
Przyczyny:
Patologie ścięgna Achillesa są jednym z najczęstszych urazów sportowych. Szczególnie groźne są dyscypliny związane z licznymi, cyklicznymi wyskokami lub zmianami kierunku biegu. Są to koszykówka, siatkówka, tenis, piłka nożna. Groźne jest również uprawianie biegów długodystansowych. Jednak nie tylko sportowcy są zagrożeni zerwaniem ścięgna Achillesa. Wydłużające się czas życia a także siedzący tryb życia może sprzyjać powstawaniu zmian zwyrodnieniowych oraz przykurczów mięśnia trójgłowego łydki. U osoby z takimi zmianami zerwanie ścięgna piętowego może nastąpić w wyniku np. zeskoku z taboretu, zsunięcia się nogi z krawężnika, wpadnięcia w dołek.
Szczególnie narażeni są mężczyźni (przewaga mężczyzn 5:1) w trzeciej i czwartej dekadzie życia, uprawiający sport sporadycznie. Dodatkowymi czynnikami ryzyka jest brak ćwiczeń rozciągających oraz brak wykonywania rozgrzewki przed rozpoczęciem aktywności sportowej.
W literaturze opisywane są również przypadki naderwania ścięgna Achillesa chociaż jest to bardzo rzadko spotykana sytuacja, z reguły dochodzi do całkowitego przerwania jego ciągłości.
Objawy:
Najczęściej pacjenci podają uczucie a czasem słyszalny trzask w obrębie podudzia oraz uczucie jakby zostali od tyłu kopnięci. Następnie występuje ból, obrzęk, krwiak podskórny w okolicy ścięgna. Chodzenie ulega znacznemu pogorszeniu, występuje niemożność stanięcia na palcach. Czasami widoczne może być zapadnięcie się skóry w miejscu zerwania (tylko świeżo po urazie, przed pojawieniem się obrzęku).
Rozpoznanie:
Najczęściej do postawienia rozpoznania wystarczy dokładne zbadanie pacjenta oraz wypytanie go o okoliczności urazu. W trakcie badania wykonuje się dodatkowe testy kliniczne jak próbę wspięcia się na palce oraz test Thompsona który polega na ściśnięciu mięśnia trójgłowego łydki. U osoby z zerwaniem ścięgna zaobserwujemy brak zgięcia podeszwowego stopy.
W większości przypadków badanie manualne jest wystarczające do postawienia rozpoznania. W razie wątpliwości należy wykonać badanie USG lub badanie rezonansu magnetycznego. Należy również wykonać prześwietlenie RTG aby wykluczyć oderwanie ścięgna wraz z fragmentem kostnym.
Leczenie:
Leczenie operacyjne jest leczeniem dominującym. Wykazano że leczenie operacyjne znacząco zmniejsza ryzyko powtórnego zerwania ścięgna. W przypadku leczenia nie operacyjnego sięga ono nawet 20% przypadków. Przy leczeniu nie operacyjnym zawsze dochodzi również do wydłużenia ścięgna co wiąże się z częściową utratą siły mięśnia. Dlatego leczenie nie operacyjne jest nie do zaakceptowania u większości pacjentów. Wyjątkiem są osoby w podeszłym wieku, z poważnymi obciążeniami dodatkowymi (np. cukrzyca, palenie tytoniu). Takie leczenie polega na unieruchomieniu kończyny na 6-8 tygodni w opatrunku gipsowym w silnym zgięciu podeszwowym stopy.
Leczenie operacyjne może być wykonane metodą standardową z wykonaniem kilkunastocentemetrowego przecięcia skóry lub metodą miniinwazyjną. Obie metody mają swoje zalety i wady i muszą być dobrze dobrane do danego pacjenta ( patrz operacje rekonstrukcyjne ścięgna Achillesa). Zarówno przy leczeniu operacyjnym jak i nieoperacyjnym, po okresie unieruchomienia konieczne jest wdrożenie specjalistycznej rehabilitacji w celu przywrócenia zakresu ruchomości, siły mięśniowej, propriocepcji i ogólnego usprawnienia kończyny.