Paluch koślawy
Zwany potocznie haluksem (halluks, halux, hallux valgus), to złożona deformacja przodostopia o charakterze postępującym. Polega na odchylaniu się pierwszej kości śródstopia w stronę przyśrodkową oraz jednoczesnym odchylaniu się palucha w kierunku bocznym. Powoduje to napinanie tkanek miękkich oraz wykształcenie charakterystycznego guza w tym miejscu.
Mimo iż wielu pacjentów dopatruje się przyczyny powstawania guza w narastaniu dodatkowej tkanki kostnej, badania naukowe obaliły tę teorię. Wykazano, że szerokość głowy pierwszej kości śródstopia jest taka sama u pacjentów z paluchem koślawym, jak i u pacjentów bez tej deformacji. Dodatkowo często paluch jest nieco skręcony wokół swojej osi – mówimy o jego tzw. pronacji.
Częstość występowania haluksów określa się na około 2-4% populacji. W 90 procentach tych przypadków chorobą dotknięte są kobiety.
Wynika to zarówno z wrodzonych predyspozycji płci żeńskiej, jak również z typu noszonego obuwia.
Występowanie haluksów
Haluksy najczęściej występują obustronnie, jednak moment wystąpienia deformacji jest czasami różny dla każdej ze stóp. Najczęściej początki deformacji pacjenci mogą zauważyć w trzeciej lub czwartej dekadzie życia, chociaż zdarzają się przypadki, gdy choroba ta występuje już u kilkuletnich dzieci.
Należy pamiętać, że często u pacjentów z haluksem występują również inne zaburzenia przodostopia.
Praktycznie zawsze haluksom towarzyszy płaskostopie poprzeczne, które objawia się dolegliwościami bólowymi, odczuwanymi po stronie podeszwowej stopy. Mówimy wtedy o tzw. metatarsalgii, czyli o bólu pod głowami kości śródstopia, spowodowanym przeciążeniem tej okolicy. Płaskostopie poprzeczne może też powodować podrażnienie nerwu biegnącego między kośćmi śródstopia – neuralgię Mortona. Często paluchom koślawym (haluksom) towarzyszy też szponiaste zakrzywienie palca II-go lub III-go stopy – jest to deformacja nazywana palcem młotkowatym.
Rozpoznanie palucha koślawego opiera się na badaniu klinicznym i zdjęciach RTG
W badaniu można zaobserwować przemieszczenie szpotawe I-szej kości śródstopia i koślawe palucha. Specjalista ortopedii bada pacjenta palpacyjnie pod kątem lokalizacji bolesnych miejsc, a także w kierunku występowania innych dolegliwości, takich jak metatarsalgia czy neuralgia Mortona. Dodatkowo ważna jest wnikliwa ocena całej stopy i stawu skokowego wykonana przez doświadczonego chirurga stopy.
Ocenia się między innymi:
- zakres ruchu w stawie MTP I;
- stabilność stawu MTC I;
- ustawienie tyłostopia;
- ewentualne występowanie przykurczu ścięgna Achillesa i zmian zwyrodnieniowych oraz deformacji towarzyszących.
Jak leczyć haluksy?
Początkowo pacjent może spróbować leczenia nieoperacyjnego, np.
modyfikacji obuwia
rehabilitacji
odpowiednio dobranych wkładek ortopedycznych
różnego rodzaju zabiegów fizykoterapeutycznych
Jeśli jednak zniekształcenie jest dość znaczne, leczenie objawowe nie wpłynie na stopień deformacji, a jedynie częściowo złagodzi objawy. W większości przypadków wymagane jest wówczas leczenie operacyjne. W ostatnich 20 latach dokonał się znaczący postęp w tej dziedzinie. Leczenie to jest znacznie mniej inwazyjne, lekarze specjaliści wykorzystują w nim nowoczesne metody i implanty, które w prawie wszystkich przypadkach pozwalają na bezgipsowe prowadzenie pacjenta po operacji.
Badanie RTG
Koniecznie powinno być wykonane na stojąco, czyli w obciążeniu pełnym ciężarem ciała w pozycjach od góry i z boku (tzw. AP + bok). Na prześwietleniu można wyznaczyć różne kąty. Najważniejsze to kąt IM, czyli międzyśródstopny (norma do 9 stopni) oraz kąt HV, czyli kąt koślawości palucha (norma do 15 stopni).
Największym zaskoczeniem dla pacjenta jest krótki okres rekonwalescencji. Nowoczesne metody operacyjne wpłynęły również na znaczne zmniejszenie ryzyka nawrotu schorzenia.