Zwyrodnienia stawów stopy
Choroba zwyrodnieniowa stawów po raz pierwszy została opisana w 1907 roku przez Archibalda Garroda. Jest to choroba polegająca na postępujących zmianach w obrębie stawu, prowadzących do pogorszenia jego funkcji oraz wystąpienia dolegliwości bólowych.
Pierwotnie zmiany dotyczą chrząstki stawowej – zmienia się jej budowa (ubytek proteoglikanów oraz kolagenu), dochodzi także do jej zaniku.
Następnie zmianie ulegają również warstwa podchrzęstna kości, torebka stawowa, więzadła. Często dochodzi do powstawania nieprawidłowych wyrośli kostnych, tzw. osteofitów. Wymienione zmiany prowadzą z czasem do nieodwracalnych ograniczeń ruchomości stawu, jego sztywności, a także pojawienia się dolegliwości bólowych. Wtórnie do ograniczenia ruchomości stawu dochodzi zanik mięśni, co wpływa na czynność innych stawów.
Szacuje się, że w Polsce choroba zwyrodnieniowa stawów dotyka 17% populacji.
Najczęściej stosowanym podziałem ch.z.s. jest podział Altmana na pierwotną i wtórną. Pierwotna to taka postać, do której dochodzi bez uchwytnej przyczyny. Może mieć charakter zlokalizowany (dotyczący pojedynczego stawu) i uogólniony.
O wtórnej ch.z.s. mówimy wtedy, gdy dochodzi do niej w wyniku innej przyczyny.
Najczęstsze przyczyny:
- urazy (pojedyncze lub mikrourazy);
- przeciążenia (otyłość, zaburzenia osi kończyny);
- przewlekłe niestabilności stawów;
- zapalne (np. reumatoidalne zapalenie stawów, dna moczanowa);
- metaboliczne (cukrzyca, niedoczynność tarczycy);
- neuropatie (np. w przebiegu cukrzycy);
- inne rzadsze.
W obrębie stopy i stawu skokowego choroba zwyrodnieniowa może dotknąć każdego stawu.
Najczęściej spotykane to:
- Choroba zwyrodnieniowa stawu śródstopno-palcowego palucha (“paluch sztywny”) – najczęstszą przyczyną jest przebyty uraz, może również rozwijać się na podłożu zmian zapalnych, np. w dnie moczanowej. Częstą przyczyną jest specyficzna budowa stopy, gdy I kość śródstopia jest dłuższa od drugiej, co może prowadzić do przeciążeń stawu (patrz: Paluch sztywny);
- Choroba zwyrodnieniowa stawu skokowego – najczęstszą przyczyną są przebyte urazy, głównie złamania kostek podudzia bądź złamania dalszej nasady kości piszczelowej typu pilon. Innymi przyczynami są przewlekła niestabilność stawu, choroby zapalne, neuropatie (staw Charcot), zaburzenia osi kończyny. Wyjątkowo rzadko przebiega jako zmiana pierwotna (patrz: Choroba zwyrodnieniowa stawu skokowego).
Rzadziej spotykane lokalizacje to:
- Choroba zwyrodnieniowa stawu skokowo-piętowego – najczęściej jako konsekwencja przebytego złamania kości piętowej bądź skokowej, rzadziej w przebiegu koślawości lub szpotawości pięty, w koalicji stawu skokowo-piętowego;
- Choroba zwyrodnieniowa stawu skokowo-łódkowatego – pourazowa, w przebiegu stopy płasko-koślawej, koalicji stępu;
- Choroba zwyrodnieniowa stawu Lisfranca (stawów klinowato-śródstopnych, stawów sześcienno-śródstopnych) – często w przebiegu urazów stawu Lisfranca, wyjątkowo rzadko z innych przyczyn, np. przy przywiedzeniu przodostopia;
- Choroba zwyrodnieniowa stawów MTP II-V – wyjątkowo rzadko, najczęściej dotyczy pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów bądź z chorobą Friberga.
Wyjątkowo rzadko zdarza się choroba zwyrodnieniowa w obrębie stawu sześcienno-piętowego, stawu klinowato-łódkowego czy stawów międzypaliczkowych palców.
Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów obejmuje leczenie farmakologiczne: leki doustne (leczenie p/zapalne, leki p/bólowe, preparaty glukozaminy), iniekcje dostawowe (leczenie antyinterleukinowe, osocze bogatopłytkowe, leki steroidowe, kwas hialuronowy). Inne metody leczenia to zabiegi rehabilitacyjne, specjalne buty ortopedyczne, stabilizatory. W wielu przypadkach konieczne jest leczenie operacyjne.