Ostroga piętowa (zapalenie rozcięgna podeszwowego)
Zapalenie przyczepu rozcięgna podeszwowego (ostroga piętowa) to zmiany zapalno-zwyrodnieniowe przyczepu rozcięgna podeszwowego do kości piętowej, najczęściej w wyniku długotrwałego przeciążania.
Rozcięgno piętowe jest to silna struktura ścięgnista, przebiegająca po stronie podeszwowej stopy, która przyczepia się do kości piętowej oraz biegnie w kierunku przodostopia, gdzie przyczepia się do podeszwowej strony podstawy palców. Ma ona za zadanie utrzymywać łuk podłużny stopy, zapobiegając jej rozpłaszczaniu się podczas chodzenia. Rozcięgno podeszwowe podczas fazy wybicia dodatkowo usztywnia stopę, wpływając na zwiększenie dynamiki chodu.
Przyczyny
Przyczyną powstawania zapalenia rozcięgna podeszwowego najczęściej jest jego przeciążenie. Taką sytuację mamy u osób wykonujących pracę stojąca, z nadwagą i intensywnie uprawiających sporty, np. u biegaczy długodystansowych. Do choroby może dojść również wskutek urazu, uderzenia okolicy podeszwowej pięty. Często choroba związana jest z występowaniem przykurczu mięśnia brzuchatego łydki i/lub przykurczu rozcięgna podeszwowego. Rzadszą przyczyną są ogólnoustrojowe choroby zapalne. U osób starszych lub przewlekle przyjmujących doustnie leki sterydowe może dochodzić do atrofii (zaniku) tkanki tłuszczowej w okolicy podeszwowej pięty, co również może prowadzić do wystąpienia schorzenia. Należy pamiętać, że nie każdy ból w okolicy podeszwowej pięty jest spowodowany zapaleniem rozcięgna podeszwowego. Przyczyną dolegliwości bólowych tej okolicy mogą być również zmęczeniowe złamanie kości piętowej, guzy kości piętowej, neuralgie i inne, rzadziej występujące.
Objawy
W wyniku długotrwałego procesu zapalno-zwyrodnieniowego dochodzi w tej okolicy do tworzenia się wyrośli kostnej, zwanej ostrogą piętową. Na ogół pacjenci utożsamiają ból z uciskiem tworzonym przez ostrogę. W rzeczywistości nie jest ona przyczyną, lecz objawem choroby. Według badań, aż u 13% populacji występują ostrogi piętowe, zaledwie u 5% z tej grupy występują bóle pięty. Dolegliwości bólowe umiejscawiają się w okolicy podeszwowej części pięty. Charakterystyczny jest przebieg tych dolegliwości – na ogół największy ból występuje rano podczas pierwszych kroków, następnie ból ustępuje, by ponownie pojawić się przy dłuższym chodzeniu. Choroba najczęściej dotyczy jednej stopy, chociaż u 15-30% pacjentów występuje obustronnie.
Leczenie
W przeszłości przeprowadzano operacje wycinania ostróg piętowych, co zwykle nie dawało żadnej poprawy i często prowadziło do pogorszenia dolegliwości bólowych. Obecnie leczenie operacyjne zapalenia rozcięgna podeszwowego zostało praktycznie zarzucone.
W leczeniu zapalenia rozcięgna podeszwowego podstawową rolę odgrywa specjalistyczna rehabilitacja. Jest to połączenie zabiegów manualnych (ćwiczenia rozciągające, masaż odżywczy) i zabiegów fizykoterapeutycznych, działających przeciwzapalnie (ultradźwięki, laser, jonoforeza, fonoforeza, krioterapia).
Dodatkowo, poprawę przynoszą wkładki ortopedyczne o działaniu amortyzującym oraz zmniejszenie obciążeń, np. zmniejszenie intensywności treningów czy redukcja masy ciała. Warto również zastosować doustne niesterydowe leki przeciwzapalne. W przypadkach przewlekłych, opornych na leczenie, warto zastosować miejscowe podanie osocza bogatopłytkowego (PRP), stymulującego tkanki do gojenia.
U osób z dużym przykurczem rozcięgna podeszwowego dobre efekty osiągnąć można dzięki stosowaniu specjalnej szyny nocnej (night splint). Istnieją również inne metody, których skuteczność nie została jeszcze do końca potwierdzona, np. terapia falą uderzeniową (ESWT). Czasami stosuje się również miejscowe podania sterydu, chociaż należy pamiętać, że metoda ta ma również skutki uboczne i nie powinna być nadużywana.
Wyjątkowo rzadko przeprowadza się leczenie operacyjne, polegające na przecięciu części rozcięgna podeszwowego, jest to jednak leczenie ryzykowne – istnieje niebezpieczeństwo powstania płaskostopia podłużnego lub bolesnej blizny.