Artroskopia (inaczej – wziernikowanie stawu) to minimalnie inwazyjna metoda diagnostyki i leczenia stawów. Operacja techniką artroskopową polega na wprowadzeniu do wnętrza stawu niewielkich instrumentów chirurgicznych przez jedno lub dwucentymetrowe nacięcia skóry. Narzędzia chirurgiczne umożliwiają obejrzenie stawu “od środka” i dokonanie napraw uszkodzonych struktur wewnątrzstawowych. Wraz z rozwojem technologii medycznych w ostatnich latach artroskopia stała się jedną z najbardziej rozpowszechnionych metod operacyjnych w ortopedii z powodzeniem zastępując leczenie operacyjne stawów “na otwarto”. Techniką artroskopową możemy wykonywać operacje wszystkich dużych stawów w tym najczęściej stawu kolanowego. Przewaga artroskopii nad tradycyjnymi operacjami polega na tym, że nie ma potrzeby “otwierania” stawu. W ten sposób zmniejsza się rozległość i czas operacji, blizny są mniejsze, pacjent szybciej wraca do zdrowia – okres rehabilitacji i niezdolności do pracy są krótsze. Wiąże się to także z krótkotrwałym często jednodobowym pobytem w szpitalu. Firmy medyczne stale udoskonalają instrumentarium chirurgiczne stosowane w artroskopii co daje możliwość wykonywania coraz bardziej skomplikowanych operacji jak rekonstrukcja więzadeł czy naprawa chrząstki stawowej.
Operacje:
Operacje artroskopowe można podzielić na trzy grupy:
– zabiegi diagnostyczne , czyli wziernikowanie stawu w celu zdiagnozowania uszkodzeń wewnątrzstawowych i ustalenia właściwego rozpoznania,
– operacje resekcyjne – czyli usunięcie ze stawu fragmentów uszkodzonych struktur np: fragmentów uszkodzonych łąkotek w stawie kolanowym,
– operacje rekonstrukcyjne – w trakcie których chirurg rekonstruuje czyli odtwarza uszkodzone części stawu , np. więzadła krzyżowe w stawie kolanowym przywracając tym samym anatomię i funkcję stawu.
W przeszłości istniał podział na artroskopię diagnostyczną i leczniczą , który wraz z rozwojem nowoczesnych technik obrazowania stawów takich jak ultrasonografia czy rezonans magnetyczny stracił na znaczeniu. Obecnie artroskopia stosowana jest głównie jako metoda leczenia a nie diagnostyki. W trakcie jednej operacji artroskopowej można dokonać inspekcji całego stawu z potwierdzeniem wcześniej postawionej diagnozy oraz wykonać jednocześnie procedury lecznicze – wcześniej wspomniane resekcje i rekonstrukcje uszkodzonych struktur.
Diagnoza:
Kwalifikacji do artroskopii kolana dokonuje lekarz specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu. Odbywa się ona przede wszystkim na podstawie starannie przeprowadzonego badania podmiotowego i przedmiotowego – czyli zebrania od pacjenta jak najwięcej informacji odnośnie bolącego kolana (przebyte urazy, czas trwania objawów itp.) oraz dokładnego badania ortopedycznego zawsze dwóch stawów kolanowych. W drugiej kolejności lekarz posiłkuje się badaniami obrazowymi takim jak:
– RTG kolan w odpowiednich projekcjach,
– USG,
– rezonans magnetyczny z kontrastem lub bez.
Wybór procedury chirurgicznej w trakcie artroskopii kolana jest zawsze indywidualnie dostosowany do rodzaju uszkodzenia , jego rozległości a także wieku , poziomu aktywności i oczekiwań pacjenta.
Artroskopię wykonuje się w szpitalu najczęściej w trybie planowym. Wskazaniem do artroskopii pilnej jest na przykład tzw. “zablokowane kolano” w wyniku zwichnięcia łąkotki lub szybko narastający krwiak. Artroskopia wykonywana jest na sali operacyjnej w warunkach bloku operacyjnego. Standardowe znieczulenie do artroskopii stawu kolanowego to znieczulenie podpajęczynówkowe lub zewnątrzoponowe (“w kręgosłup”) rzadziej ogólne. O rodzaju znieczulenia zawsze decyduje anestezjolog biorąc pod uwagę wyniki badań oraz pozostałe schorzenia pacjenta. Na operowaną kończynę zakłada się specjalną opaskę uciskową ograniczającą dopływ krwi do kolana na czas operacji, co ułatwia oglądanie stawu w trakcie procedury chirurgicznej oraz daje możliwość kontrolowania krwawienia.
Chirurg wykonuje następnie dwa (czasami trzy, rzadko cztery) 1.5 -2 centymetrowe nacięcia skórny w przedniej części kolana przez które wprowadza artroskop oraz pozostałe narzędzia chirurgiczne do wnętrza stawu. Obraz ze stawu transmitowany jest dzięki systemowi kamer i światłowodów na monitor. Chirurg przy pomocy specjalnych narzędzi chirurgicznych przeznaczonych do artroskopii dokonuje bieżących napraw w stawie jednocześnie obserwuje wszystko na monitorze. Po operacji zakładany jest jałowy opatrunek na kolano, chirurg zostawia dren w stawie do czasu zmiany opatrunku.
Wykonywane najpowszechniej procedury artroskopowe stawu kolanowego to:
1. Artroskopowa naprawa uszkodzeń łąkotek stawu kolanowego:
Do uszkodzeń łąkotki zarówno przyśrodkowej i bocznej dochodzi podczas urazów skrętnych kolana najczęściej w trakcie różnych aktywności sportowych( piłka nożna, tenis, sporty walki). Osobą grupę stanowią uszkodzenia przeciążeniowe łąkotek(zwyrodnieniowe) powstałe w wyniku narastających i sumujących się obciążeń i mikrourazów. Objawy uszkodzenia łąkotki to najczęściej ból,słyszalny i odczuwalny trzask w kolanie, uczucie przeskakiwania , blokowanie stawu, bólowe ograniczenie zginania i wyprostu kolana, obrzęk. Rodzajów uszkodzeń łąkotek jest wiele niestety większość z nich ma słaby potencjał gojenia i wymaga operacji artroskopowej w tym głownie szycia i rekonstrukcji ewentualnie resekcji uszkodzonego fragmentu łąkotki. Decyzja odnośnie sposobu leczenia chirurgicznego łąkotki jest podejmowana za każdym razem indywidualnie w zależności rodzaju uszkodzenia, wieku i poziomu aktywności pacjenta.
2. Artroskopowe rekonstrukcje więzadłowe stawu kolanowego:
Do uszkodzeń więzadłowych stawu kolanowego dochodzi najczęściej w wyniku urazów skrętnych kolana powstałych w trakcie uprawiania różnych form aktywności sportowej, np: jazdy na nartach, gier zespołowych, tenisa, sporów walki . Najczęściej uszkodzeniu ulega więzadło poboczne piszczelowe i więzadło krzyżowe przednie. Rzadziej dochodzi do uszkodzenia więzadła krzyżowego tylnego i tzw. kompleksu więzadłowego tylno bocznego kolana co głównie wynika z budowy, zasad działania kolana i mechanizmu urazu.
Uszkodzenia więzadła pobocznego piszczelowego (ang. MCL) w większości przypadków nie wymagają leczenia operacyjnego i z powodzeniem goją się unieruchomieniem w ortezie.
Uszkodzone więzadło krzyżowe przednie (ang. ACL) z reguły nie wymaga leczenia operacyjnego w trybie pilnym. Niestety samo więzadło ma niewielki potencjał gojenia w związku z tym szansa na samoistne wygojenie raz uszkodzonego więzadła są znikome. Z czasem w wyniku uszkodzenia i niewydolności więzadła krzyżowego przedniego może rozwinąć się niestabilność stawu kolanowego często uniemożliwiająca powrót do aktywności sportowej z okresu z przed urazu.
Niestabilność stawu kolanowego objawia się występującymi w różnym nasileniu:
– nawracającymi subiektywnymi epizodami “uciekania kolana”,
– występowaniem bólu, obrzęku, dyskomfortu, przeskakiwania, “blokowania stawu kolanowego”,
– ponownymi skręceniami kolana,
Do pełnej oceny klinicznej niestabilności zawsze niezbędne jest badanie ortopedyczne wykonane przez lekarza specjalistę wspomagane badaniami obrazowymi głównie rezonansem magnetycznym. Przyjmuje się, że “złotym standardem” w przypadku uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego i wtórnej objawowej niestabilności stawu kolanowego jest artroskopowa rekonstrukcja więzadła. Operacja polega na na wszczepieniu w miejsce usadzonego więzadła przeszczepu pobranego od chorego , np.: fragmentu więzadła rzepki, ścięgien mięśni zginaczy kolana. Przeszczep umocowywany jest w stawie za pomocą specjalne przeznaczonych do tego implantów. Aktualnie jest to jedna z najczęściej wykonywanych procedur artroskopowych. Po zabiegu rekonstrukcji pacjent przechodzi kilkumiesięczny program rehabilitacji.
Decyzja o sposobie leczenia więzadła krzyżowego przedniego jest dobierana indywidualnie do chorego i jest uzależniona od wielu czynników w tym od wieku, aktywności fizycznej chorego.
3. Artroskopowa naprawa chrząstki stawowej:
Uszkodzenia chrząstki stawowej powstają w wyniku świeżego urazu lub sumowania się mikrourazów, mają trwały charakter i są nieodwracalne. Chrząstka stawowa ulega w trakcie naszego życia stopniowemu zużyciu, co skutkuje pojawieniem się zmian zwyrodnieniowych.
4. Naprawa uszkodzeń i wad rozwojowych stawu rzepkowo-udowego:
Operacyjne leczenie nawykowego lub nawracającego zwichnięcia rzepki, konfliktu rzepkowo-udowego, zmian zwyrodnieniowych rzepki, rekonstrukcje więzadła rzepkowo-udowego ang. MPFL.
5. Synowektomie (częściowe lub całkowite wycięcie błony maziowej) np: w chorobach reumatycznych
6. Uwolnienie zrostów pooperacyjnych, usunięcia przerośniętych fałdów błony maziowej.
7. Usunięcia ciał wolnych (najczęściej fragmentów chrząstki), płukanie stawu celem usunięcia produktów rozpadu chrząstki w chorobie zwyrodnieniowej.