Choroba zwyrodnieniowa stawu skokowego
Staw skokowy zbudowany jest w unikalny sposób. Ma stosunkowo małą powierzchnię obciążania – około 350 mm kwadratowych w porównaniu z ok 1100 mm kwadratowych stawu kolanowego czy biodrowego. Obciążenia przenoszone przez jednostkę powierzchni stawowej są więc znacznie większe. Również grubość chrząstki stawowej jest mniejsza niż w stawie kolanowym lub biodrowym i wynosi jedynie 1-1,7 mm. Bardzo ścisłe dopasowanie kostne oraz większa sztywność chrząstki stawowej powodują jednak, że bardzo rzadko dochodzi w stawie skokowym do pierwotnej choroby zwyrodnieniowej.
Przyczyny
Najczęstszą przyczyną powstawania choroby zwyrodnieniowej stawu skokowego są urazy. Ocenia się, że są czynnikiem sprawczym około 70% przypadków choroby. Około 15% złamań kostek podudzia finalnie kończy się różnego stopnia zmianami zwyrodnieniowymi. Szczególnie groźne są przypadki połączone z uszkodzeniem więzozrostu piszczelowo-strzałkowego. Jeszcze większe ryzyko wystąpienia choroby zwyrodnieniowej stawu skokowego dotyczy pacjentów ze złamaniem nasady dalszej kości piszczelowej bądź złamaniem kości skokowej. Tutaj odsetek wystąpienia zmian zwyrodnieniowych wynosi nawet 90% w kilkuletniej obserwacji. Narażeni na wystąpienie choroby zwyrodnieniowej są również pacjenci z przewlekłą niestabilnością stawu skokowego. W wyniku niewydolności więzadłowej dochodzi u nich do zaburzenia biomechaniki stawu skokowego, co powoduje mikrouszkodzenia w obrębie chrząstki stawowej i zapoczątkowuje chorobę.
Drugą pod względem częstości przyczyną jest reumatoidalne zapalenie stawów. Odpowiada za około 12-15% przypadków.
Pierwotna choroba zwyrodnieniowa odpowiada za około 7% przypadków, jednak w tej grupie mieszczą się również pacjenci z koślawością bądź szpotawością pięty, co może wpływać na nierównomierne obciążanie stawu i powstawanie zmian zwyrodnieniowych.
Innymi rzadkimi przyczynami są neuropatie (najczęściej w przebiegu cukrzycy), przypadki poinfekcyjne, pacjenci z hemofilią i inne.
Urazy są najczęstszą przyczyną choroby zwyrodnieniowej stawu skokowego.
Objawy
Objawy choroby zwyrodnieniowej stawu skokowego są podobne jak w innych stawach. Są to obrzęk okolicy stawu oraz dolegliwości bólowe, zwykle zwiększające się wraz z rozwojem choroby. Charakterystyczne jest też zmniejszenie zakresu ruchomości, szczególnie zgięcia grzbietowego. Zwrócić należy również uwagę na zaburzenia ustawienia tyłostopia, co szczególnie często zdarza się w przypadkach pourazowych.
Rozpoznanie
Rozpoznanie opiera się na zebraniu wywiadu lekarskiego, dokładnym zbadaniu pacjenta. Konieczne również jest prześwietlenie rentgenowskie stawu skokowego, najlepiej wykonane na stojąco w kilku projekcjach. W mniej zaawansowanych przypadkach, gdy uszkodzenie chrząstki stawowej nie jest jeszcze bardzo duże, wskazane jest wykonanie rezonansu magnetycznego.
Leczenie
W przypadku niewielkiego nasilenia w zmianach zwyrodnieniowych poprawę może przynieść leczenie nieoperacyjne. Zaleca się zmniejszenie obciążeń, zmianę uprawianych sportów czy redukcję masy ciała. Pomocne może również być stosowanie zaopatrzenia ortopedycznego – specjalnych ortez, stabilizatorów czy obuwia z zaokrągloną podeszwą (typu rocker sole). Wskazane są również przeciwzapalne i przeciwobrzękowe zabiegi rehabilitacyjne. Z leczenia farmakologicznego zaleca się leki przeciwzapalne i przeciwbólowe. W mniej zaawansowanych przypadkach można dostawowo podać kwas hialuronowy. Ostatnio pewne nadzieje wiąże się ze stosowaniem terapii komórkami macierzystymi, czynnikami wzrostu (PRP) czy nowoczesnymi preparatami przeciwzapalnymi (antyinterleukiny – np. Orthokine), a wyniki badań naukowych tych związków są coraz bardziej obiecujące.
Leczenie operacyjne w mniej zaawansowanych przypadkach obejmuje przede wszystkim oczyszczenie stawu (debridement), które wykonuje się najczęściej artroskopowo. W przypadku zaburzeń osiowości podudzia można rozważyć wykonanie osteotomii (przecięcia) kości podudzia w celu przywrócenia równomiernego obciążania stawu. U pacjentów z zaawansowaną chorobą zwyrodnieniową stosuje się operacyjne usztywnienie stawu (artrodezę) lub wszczepienie endoprotezy (sztucznego stawu).