Choroby trzeszczek palucha
W okolicy stawu śródstopno-paliczkowego palucha (MTP I) występują 2 trzeszczki: piszczelowa (przyśrodkowa) i strzałkowa (boczna). Są one drobnymi, obłymi w kształcie kostkami, położonymi w ścięgnie mięśnia zginacza krótkiego palucha (FHB). Ich zadaniem jest zmiana kierunku działania sił w obrębie podeszwowej części stawu MTP I oraz ochrona tego stawu. Trzeszczki absorbują energię podczas kontaktu stopy z podłożem. Na swojej grzbietowej powierzchni pokryte są chrząstką stawową, tworzącą z głową I kości śródstopia staw śródstopno-trzeszczkowy. Czasem występują odmiany anatomiczne, takie jak trzeszczki wielodzielne, np. dwudzielna, trójdzielna, itp. Najczęstszymi patologiami i chorobami trzeszczek palucha są złamania, oraz tzw. sesamoiditis – czyli zapalenie okolicy trzeszczek.
Trzeszczki palucha to drobne kostki w okolicy podeszwowej stawu.
Złamania trzeszczek palucha
Złamania trzeszczek mogą być spowodowane:
- pojedynczym urazem;
- powtarzającymi się mikrourazami tej okolicy (tzw. złamania zmęczeniowe).
W pierwszym przypadku najczęściej przyczyną jest zeskok z wysokości na twarde podłoże. Pojawia się nagły ból, obrzęk, czasem zasinienie okolicy podeszwowej stawu MTP I. Pacjent najczęściej nie może prawidłowo obciążyć kończyny, utyka. W przypadku złamań zmęczeniowych, ból zlokalizowany w tym samym miejscu zwiększa się stopniowo. Z dnia na dzień, przy powtarzaniu konkretnej aktywności (np. taniec, balet, uprawianie sztuki walki, czy chodzenie w twardym obuwiu na wysokim obcasie) ból się wzmaga.
W obu przypadkach diagnoza opiera się na dokładnym badaniu stopy, a w szczególności okolicy stawu śródstopno-paliczkowego palucha i wykonaniu serii badań RTG (w tym w specjalnych projekcjach). Często obraz trzeszczek w badaniu rentgenowskim jest niediagnostyczny i konieczne jest dokładniejsze badanie (MRI lub CT, w zależności od danych z wywiadu).
Leczenie w przypadkach nie przemieszczonych polega na unieruchomieniu kończyny dolnej. Przy istotnym przemieszczeniu lub przy niezadowalającym efekcie wstępnego leczenia unieruchomieniem wskazany jest zabieg operacyjny. Leczenie operacyjne złamanej trzeszczki to dość trudny technicznie zabieg, wymagający doświadczenia w chirurgii stopy oraz specjalistycznych implantów.
Zapalenie okolicy trzeszczek (Sesamoiditis)
Zapalenie okolicy trzeszczek występuje w przypadkach przewlekłych przeciążeń tej okolicy. Ból zwiększa się stopniowo, powodując niemożność uprawiania sportu i ograniczając codzienne aktywności. W bardziej zaawansowanych postaciach występuje również w czasie normalnego, spokojnego chodu. Najczęściej schorzenie to dotyczy sportowców (biegaczy, tancerzy) oraz osób nieprawidłowo obciążających stopy (nadmierna pronacja i przez to zwiększone obciążenie I kości śródstopia – np. w stopie wydrążonej).
Diagnoza opiera się na dokładnym wywiadzie i badaniu stopy. Często samo wykonanie RTG jest niewystarczające do postawienia rozpoznania i należy rozszerzyć diagnostykę o inne badania dodatkowe.
Leczenie w pierwszym etapie polega na ograniczeniu aktywności fizycznej, ew. unieruchomieniu kończyny i wdrożeniu rehabilitacji. Dodatkowo wskazane jest również wykonanie indywidualnych wkładek odciążających okolicę trzeszczek. Dodatkowo można wspomóc takie postępowanie podaniem koncentratu PRP w bolesną okolicę.
Ewentualne leczenie operacyjne ma zastosowanie w korekcji deformacji powodujących przeciążanie okolicy trzeszczek palucha.