Fizjologiczne zmiany osi kończyny dolnej u małych dzieci
Rozwój kończyny dolnej u dzieci od rozpoczęcia chodzenia do 5. roku życia przebiega z licznymi zmianami jej osi, bardzo często budzącymi znaczny niepokój u opiekunów, jak i lekarzy rodzinnych.
Typowe problemy zauważane w tym okresie opisywane są przez rodziców potocznie jako “stawianie stóp do środka”, “wykrzywianie nóżek”, “koślawe kolanka” oraz “platfus”.
W tym czasie wskazane są kontrolne wizyty u ortopedy dziecięcego, które zwykle odbywają się po rozpoczęciu chodzenia, po bilansie dwulatka i po bilansie czterolatka. Ortopeda ocenia ustawienie kończyn, zakresy ruchomości w stawach biodrowych i kolanowych oraz stopy.
Pierwszym niepokojącym rodziców objawem jest ustawianie stóp w rotacji wewnętrznej (“do środka”) przez dzieci, które rozpoczęły chodzenie. Wynika to ze zwiększenia kąta przodoskręcenia szyjki kości udowej, które jest fizjologiczne u małych dzieci. Niepokój opiekunów budzą znaczne różnice w stopniu skręcania kończyny przez różne dzieci, a nawet w różnym stopniu u tego samego dziecka (“jedną nóżkę stawia bardziej do środka”) Wraz ze wzrostem dziecka stopień przodoskręcenia zmniejsza się i ustawianie stóp w rotacji wewnętrznej zanika i nie wymaga leczenia ani rehabilitacji. Wizyta ortopedyczna jest jednak istotna, ponieważ zwiększenie kąta przodoskręcenia szyjki kości udowej oraz nieprawidłowe ustawienie rotacyjne kończyny może być także objawem chorobowym. Ortopeda w trakcie badania klinicznego i oceny dziecka może wykryć nieprawidłowości dotyczące stawów biodrowych (badanie usg w okresie niemowlęcym wyklucza jedynie dysplazję), czy obecność schorzeń nerwowo-mięśniowych.
Fizjologiczne zmiany osi stawu kolanowego u dzieci po rozpoczęciu chodzenia również budzą uzasadniony niepokój opiekunów. Kończyny przystosowujące się do chodzenia całkowicie zmieniają swoją oś, przechodząc od szpotawości (“kółko”, “zera”, “łukowate”), do nawet znacznej koślawości (“iksy”). Nasilenie pozornej deformacji jest większe u dzieci, które wcześnie rozpoczynają chodzenie (ok. 10 m.ż.), może ono przekroczyć nawet 10 stopni u dzieci pomiędzy 2. a 4. rokiem życia.
Wizyta ortopedyczna po rozpoczęciu chodzenia i po bilansie 2-latka ma ocenić, czy zmiany osi mają zakres fizjologiczny, czy też patologiczny. Nieprawidłowości mogą być spowodowane chorobą Blounta czy obecnością dysplazji szkieletowych.
Należy pamiętać, iż zaburzenia osi kończyn obecne po 8. roku życia w żadnym wypadku nie mogą być uznane za fizjologię i wymagają starannej diagnostyki.