Jednym z najczęstszych złamań występujących u ludzi jest złamanie kostki podudzia. Wyróżniamy złamania jednokostkowe, dwu i trzykostkowe. W złamaniu jednokostkowym najczęściej mamy do czynienia ze złamaniem kostki bocznej, rzadziej przyśrodkowej. W złamaniu dwukostkowym uszkodzeniu ulega kostka przyśrodkowa i boczna. O złamaniu trójkostkowym mówimy wtedy gdy dodatkowo złamana jest tylna krawędź kości piszczelowej (tzw trzecia kostka). Dodatkowo niektórym złamaniom kostek towarzyszy uszkodzenie więzozrostu piszczelowo-strzałkowego.
Przyczyny:
Najczęstszą przyczyną złamań kostek podudzia są urazy skrętne stawu skokowego. Mogą to być zarówno błahe skręcenia występujące podczas chodu przy stanięciu na nierówność jak też poważniejsze urazy skrętne w wyniku uprawiania sportu, upadków z wysokości czy powstałe w trakcie wypadków komunikacyjnych. Znacznie rzadziej przyczyną złamania jest bezpośredni uraz (uderzenie) w okolicę kostki.
Podział:
Istnieje wiele podziałów złamań kostek podudzia, najczęściej używane to podział Danis-Webera i Launge-Hansena.
W podziale Danis-Webera wyróżnia się trzy typy w zależności od poziomu złamania kostki bocznej:
> Typ A – złamanie kostki bocznej znajduje się poniżej więzozrostu piszczelowo-strzałkowego. Ten typ złamania często można leczyć nieoperacyjnie
> Typ B – złamanie kostki bocznej na poziomie więzozrostu piszczelowo-strzałkowego. Jest to najczęstszy typ złamania. Większość tych złamań wymaga leczenia operacyjnego.
> Typ C – zwane wysokim złamaniem kości strzałkowej (złamanie Maisoneuve) tzn powyżej więzozrostu piszczelowo-strzałkowego. Takie złamania są zawsze połączone z rozerwaniem więzozrostu piszczelowo-strzałkowego i dlatego powinny obowiązkowo być leczone operacyjnie, nawet w przypadku braku przemieszczenia.
Podział Launge-Hansena jest o wiele bardziej skomplikowany. Obejmuje 4 typy wg mechanizmu złamania i jego wzoru.
Objawy:
Stałym objawem jest ból, ograniczenie możliwości chodzenia na nodze i obrzęk. Stopień nasilenia objawów zależy od rodzaju urazu a także urazów towarzyszących. W poważnych urazach może dojść do podwichnięcia lub zwichnięcia stawu skokowego co będzie skutkowało zniekształceniem obrysu stawu oraz nieprawidłowym ustawieniem stopy. Konieczna jest ocena stanu ukrwienia i unerwienia kończyny.
Rozpoznanie:
Konieczne jest dokładne badanie manualne oraz badanie RTG stawu skokowego w trzech projekcjach: przedniotylnej, bocznej oraz tzw projekcji na więzozrost piszczelowo-strzałkowy. W przypadku podejrzenia “wysokiego” złamania kości strzałkowej należy wykonać prześwietlenie obejmujące całe podudzie. W niektórych przypadkach konieczne jest badanie tomografii komputerowej. W przypadku podejrzenia uszkodzenia więzozrostu piszczelowo-strzałkowego, a bez objawów radiologicznych, wykonuje się tzw zdjęcia stresowe to znaczy w trakcie robienia prześwietlenia wykręca się stopę i obserwuje czy nie ma niestabilności w obrębie więzozrostu.
Leczenie:
Są to złamania często lekceważone zarówno przez pacjentów jak i przez lekarzy. Należy jednak pamiętać że są to złamania śródstawowe czyli przebiegające z uszkodzeniem chrząstki stawowej. W złamaniach śródstawowych istnieje zasada anatomicznego nastawienia odłamów. O ile złamanie kostki bocznej można leczyć nieoperacyjnie przy istniejącym bardzo niewielkim przemieszczeniu, to jakiekolwiek przemieszczenie kostki przyśrodkowej wymaga leczenia operacyjnego. Obecnie nawet w bardzo nieznacznie przemieszczonych złamaniach kostki bocznej preferuje się leczenie operacyjne gdyż jego wyniki są zazwyczaj lepsze. Dzieje się tak z powodu lepszego nastawienia odłamów. Dodatkowo nowoczesne implanty dają bardzo dobrą stabilizację odłamów co z kolei pozwala na szybsze wdrażanie rehabilitacji. Jeżeli decydujemy się na leczenie nie operacyjne przy braku przemieszczeń, unieruchomienie w opatrunku gipsowym wynosi około 8 tygodni. Zarówno przy leczeniu nie operacyjnym jak i operacyjnym po okresie unieruchomienia konieczne jest przeprowadzenie specjalistycznej rehabilitacji w celu jak najlepszego przywrócenia funkcji stawu. Przebycie złamania kostek podudzia może wiązać się z szeregiem powikłań. Należy do nich sztywność stawu (zmniejszenie zakresu ruchomości), przewlekłe dolegliwości bólowe, przerost błony maziowej, algodystrofia współczulna (choroba Sudecka). Złamanie kostek może również prowadzić do rozwoju zmian zwyrodnieniowych stawu skokowego. Ryzyko występuje szczególnie w przypadkach nieprawidłowo leczonych lub związanych z dużym uszkodzeniem tkanek jak np. w przypadku wystąpienia zwichnięcia stawu skokowego kiedy dochodzi do całkowitej utraty kontaktu powierzchni stawowych (nie mylić ze skręceniem). Zaawansowana choroba zwyrodnieniowa stawu skokowego często wymaga leczenia operacyjnego – usztywnienia stawu lub wszczepienia endoprotezy.