Zerwanie ścięgna Achillesa
Ścięgno Achillesa (ścięgno piętowe) jest najsilniejszym ścięgnem u człowieka. Powstaje z połączenia ścięgna płaszczkowatego i brzuchatego łydki. Podstawową czynnością ścięgna Achillesa jest zginanie podeszwowe stopy.
To dzięki niemu jesteśmy w stanie chodzić, biegać, skakać. W związku z pełnioną funkcją, w trakcie naszego życia ścięgno piętowe jest poddawane dużym, wielokrotnym obciążeniom. Są one przyczyną tworzenia się w obrębie ścięgna zmian zwyrodnieniowych. Zmiany zwyrodnieniowe ścięgna obejmują zmiany w budowie kolagenu, przerastanie ścięgna tkanką włóknistą, co powoduje zmniejszenie jego sprężystości. Dodatkowym czynnikiem narażającym ścięgno piętowe na zerwanie jest specyfika jego unaczynienia. W części bliższej naczynia krwionośne wnikają od części mięsistej (brzuśćca), w części dalszej – od przyczepu ścięgna do kości piętowej. Pomiędzy tymi miejscami istnieje obszar ścięgna o zmniejszonym unaczynieniu, obejmujący obszar około 2 do 6 cm powyżej guza piętowego. Zmniejszone unaczynienie oznacza mniejszą zdolność do regeneracji tkanki. To w tym miejscu najczęściej dochodzi do zerwania.
Przyczyny
Patologie ścięgna Achillesa są jednym z najczęstszych urazów sportowych. Szczególnie groźne są dyscypliny związane z licznymi, cyklicznymi wyskokami lub zmianami kierunku biegu. Są to koszykówka, siatkówka, tenis, piłka nożna. Groźne jest również uprawianie biegów długodystansowych. Jednak nie tylko sportowcy są zagrożeni zerwaniem ścięgna Achillesa. Wydłużający się czas życia, a także siedzący tryb życia może sprzyjać powstawaniu zmian zwyrodnieniowych oraz przykurczów mięśnia trójgłowego łydki. U osoby z takimi zmianami zerwanie ścięgna piętowego może nastąpić w wyniku błahego urazu, np. zeskoku z taboretu, zsunięcia się nogi z krawężnika czy wpadnięcia w dołek.
Szczególnie narażeni są mężczyźni (przewaga mężczyzn 5:1) w trzeciej i czwartej dekadzie życia, uprawiający sport sporadycznie. Dodatkowymi czynnikami ryzyka jest brak ćwiczeń rozciągających oraz brak wykonywania rozgrzewki przed rozpoczęciem aktywności sportowej.
W literaturze opisywane są również przypadki naderwania ścięgna Achillesa, chociaż jest to bardzo rzadko spotykana sytuacja, z reguły dochodzi do całkowitego przerwania jego ciągłości.
Objawy
Najczęściej pacjenci podają uczucie, a czasem słyszalny trzask w obrębie podudzia oraz uczucie “jakby zostali od tyłu kopnięci”. Następnie występuje ból, obrzęk, krwiak podskórny w okolicy ścięgna. Chodzenie ulega znacznemu pogorszeniu, występuje niemożność stanięcia na palcach. Czasami widoczne może być zapadnięcie się skóry w miejscu zerwania (tylko świeżo po urazie, przed pojawieniem się obrzęku).
Rozpoznanie
Najczęściej do postawienia rozpoznania wystarczy dokładne badanie manualne pacjenta oraz wypytanie go o okoliczności urazu. W trakcie badania wykonuje się dodatkowe testy kliniczne, jak próba wspięcia się na palce oraz test Thompsona, który polega na ściśnięciu mięśnia trójgłowego łydki. U osoby z zerwaniem ścięgna zaobserwujemy brak zgięcia podeszwowego stopy.
W razie wątpliwości należy wykonać badanie USG lub badanie rezonansu magnetycznego. Należy również wykonać prześwietlenie RTG, aby wykluczyć oderwanie ścięgna wraz z fragmentem kostnym.
Leczenie
Leczenie operacyjne jest leczeniem dominującym. Wykazano, że leczenie operacyjne znacząco zmniejsza ryzyko powtórnego zerwania ścięgna. W przypadku leczenia nieoperacyjnego sięga ono nawet 10-15% przypadków. Przy leczeniu nieoperacyjnym zazwyczaj dochodzi również do wydłużenia ścięgna, co wiąże się z częściową utratą siły mięśnia. Dlatego leczenie nieoperacyjne jest nie do zaakceptowania u młodych i aktywnych sportowo pacjentów. Stosuje się je zazwyczaj u osób w podeszłym wieku, z poważnymi obciążeniami dodatkowymi (np. cukrzyca, palenie tytoniu). Takie leczenie polega na unieruchomieniu kończyny na 6-8 tygodni w opatrunku gipsowym. Początkowo stosuje się gips ze stopą ustawioną w silnym zgięciu podeszwowym (w celu osiągnięcia kontaktu pomiędzy kikutami ścięgna). Następnie co 2 tygodnie zmienia się gips ze zmniejszającym się zgięciem podeszwowym.
Leczenie operacyjne może być wykonane metodą standardową “na otwarto” lub metodą miniinwazyjną. Obie metody mają swoje zalety i wady, muszą być dobrze dobrane do danego pacjenta ( patrz: operacje rekonstrukcyjne ścięgna Achillesa).
Zarówno przy leczeniu operacyjnym, jak i nieoperacyjnym, po okresie unieruchomienia konieczne jest wdrożenie specjalistycznej rehabilitacji, w celu przywrócenia zakresu ruchomości, siły mięśniowej, propriocepcji i ogólnego usprawnienia kończyny.