Staw Lisfranca jest połączeniem trzech kości klinowatych i kości sześciennej z pięcioma kośćmi śródstopia, składa się więc z kilku stawów. Nazwa pochodzi od nazwiska francuskiego chirurga – Jacques’a Lisfranc de St. Martin który był chirurgiem pracującym w czasie wojen napoleońskich. Jako pierwszy opisał amputację wykonaną na poziomie opisywanego stawu. Urazy stawu Lisfranca mogą dotyczyć uszkodzenia więzadeł lub uszkodzenia więzadeł i złamań kostnych. Często towarzyszą im podwichnięcia i zwichnięcia stawu. Częścięj dotyczą mężczyzn (4:1) i osób młodych. Są to urazy trudne do rozpoznania (nawet 50% przypadków pierwotnie nie jest rozpoznawana), trudne do leczenia. Często odległe wyniki leczenia są złe, szczególnie w przypadkach niezdiagnozowanych prawidłowo.
Przyczyny:
Uszkodzenie stawu Lisfranca i jego urazy mogą powstać w wyniku urazów niskoenergetycznych lub wysokoenergetycznych. Urazy niskoenergetyczne powstają głównie w wyniku upadku ze skręceniem na stopę ustawioną w zgięciu podeszwowym. Taka sytuacja zdarza się głównie u piłkarzy, zawodników futbolu amerykańskiego, koszykarzy. Drugą grupę stanowią sportowcy uprawiający dyscypliny w których przednia część stopy jest utrzymywana na sztywno i punkt skręcenia stopy leży właśnie na wysokości stawu Lisfranca – dotyczy to sportowców uprawiających surfing, wakeboarding, kitesurfing. Rzadko urazy niskoenergetyczne zdarzają się w codziennym życiu wskutek skręcenia stopy.
Do urazów wysokoenergetycznych dochodzi najczęściej podczas wypadków komunikacyjnych – przy urazie skrętnym stopy z zablokowanym przodostopiem. Najczęściej dotyczy to kierowców u których stopa ulega ugrzęźnięciu pomiędzy pedałami. Uszkodzenia stawu Lisfranca zdarzają się również u motocyklistów oraz podczas upadków z wysokości.
Objawy:
Objawy zależą od stopnia uszkodzenia. Przy urazie niskoenergetycznym z minimalnym jedynie uszkodzeniem więzadłowym może być obecny jedynie niewielki ból i obrzęk. Przy urazach rozleglejszych, z obecnym podwichnięciem występuje wyraźny obrzęk, silny ból uniemożliwiający stawanie na chorej kończynie. Z reguły obecne będą krwiaki podskórne.
Przy urazach wysokoenergetycznych na ogół występuje bardzo duży obrzęk, duża bolesność, całkowity brak możliwości stawania na uszkodzonej stopie. Mogą być widoczne rozległe krwiaki oraz pęcherze naskórkowe. Może być widoczna deformacja stopy.
Podział:
Zwichnięcia stawu Lisfranca dzieli się na:
> Homolateralne – gdy cały szereg kości śródstopia ulega przemieszczeniu w jednym kierunku
> Izolowane – gdy zwichnięciu ulega tylko jedna lub dwie kości śródstopia
> Z rozsunięciem – najczęściej pierwsza kość śródstopia ulega przemieszczeniu przyśrodkowemu a pozostałe kości śródstopia przemieszczeniu do boku
Rozpoznanie:
Należy dokładnie zbadać stopę manualnie, sprawdzić miejsca bolesne, ruchomość stawów. Należy zbadać ukrwienie i unerwienie stopy. Konieczne jest wykonanie prześwietleń RTG. Często jednak w prześwietleniu nie są obecne zmiany lub są one minimalne i łatwe do przeoczenia. Ocenia się że jedynie 50% przypadków uszkodzeń stawu Lisfranca można rozpoznać na podstawie badania RTG. Dlatego często uszkodzenia stawu Lisfranca są przeoczane i stawiana jest błędna diagnoza “skręcenia stopy”. Dlatego występowanie bólu w obrębie stawu Lisfranca jest wskazaniem do wykonania badania tomografii komputerowej. Jednak również to badanie nie zawsze jest w stanie wykazać odchylenia od normy. Czasami jedynym badaniem pozwalającym na postawienie prawidłowej diagnozy jest wykonanie prześwietleń stresowych tzn w trakcie których wykonuje się ruchy stopą i obseruje na ekranie RTG czy nie dochodzi do podwichania stawów.
Leczenie:
Jedynie w przypadku braku podwichnięcia stosuje się leczenie zachowawcze, na ogół unieruchomienie w opatrunku gipsowym przez 6 tygodni w celu umożliwienia wygojenia uszkodzonych więzadeł. W przypadku występowania podwichnięć lub zwichnięć konieczne jest leczenie operacyjne (patrz Operacje uszkodzenia stawu Lisfranca).
Nie zdiagnozowane lub nieprawidłowo leczone uszkodzenia stawu Lisfranca często prowadzą do powstania bolesnych zmian zwyrodnieniowych oraz deformacji stopy, najczęściej płaskostopia (patrz Operacje uszkodzeń stawu Lisfranca).