Rozwój kończyny dolnej u dzieci od rozpoczęcia chodzenia do 5 roku życia przebiega z licznymi zmianami jej osi, bardzo często budzącymi znaczny niepokój u opiekunów, jak i lekarzy POZ.
Typowe problemy zauważane w tym okresie opisywane są przez opiekunów jako “stawianie stóp do środka”, “wykrzywianie nóżek”, “koślawe kolanka” oraz “platfus”.
W tym czasie wskazane są kontrolne wizyty u ortopedy dziecięcego, zwykle odbywają się po rozpoczęciu chodzenia, po bilansie dwulatka i po bilansie czterolatka. Ortopeda ocenia ustawienie kończyn, zakresy ruchomości w stawach biodrowych i kolanowych oraz stopy.
Pierwszym niepokojącym rodziców objawem jest ustawianie stóp w rotacji wewnętrznej (“do środka”) przez dzieci, które rozpoczęły chodzenie. Wynika to ze zwiększenia kąta przodostkręcenia szyjki kości udowej, które jest fizjologiczne u małych dzieci. Niepokój opiekunów budzą znaczne różnice w stopniu skręcania kończyny przez różne dzieci, a nawet w różnym stopniu u tego samego dziecka (“jedną nóżkę stawia bardziej do środka”) Wraz ze wzrostem dziecka stopień przodoskręcenia zmniejsza się i ustawianie stóp w rotacji wewnętrznej zanika i nie wymaga leczenia ani rehabilitacji. Wizyta ortopedyczna jest jednak istotna, ponieważ zwiększenie kąta przodoskręcenia szyjki kości udowej oraz nieprawidłowe ustawienie rotacyjne kończyny może być także objawem chorobowym. Ortopeda w trakcie badania klinicznego i oceny dziecka może wykryć nieprawidłowości dotyczące stawów biodrowych (badanie usg w okresie niemowlęcym wyklucza jedynie dysplazję), czy obecność schorzeń nerwowo-mięśniowych.
Fizjologiczne osi stawu kolanowego u dzieci po rozpoczęciu chodzenia również budzą uzasadniony niepokój opiekunów. Kończyny przystosowujące się do chodzenia całkowicie zmieniają swoją oś, przechodząc od szpotawości (“kółko, zera, łukowate”), a następnie do nawet znacznej koślawości (“iksy”). Nasilenie pozornej deformacji jest większe u dzieci które wcześnie rozpoczynają chodzenie (ok. 10 m.ż) i może pomiędzy 2 a 4 rokiem życia przekroczyć nawet 10 stopni. Wizyta ortopedyczna po rozpoczęciu chodzenia i po bilansie 2-latka ma ocenić, czy zmiany osi mają zakres fizjologiczny, czy też patologiczny. Nieprawidłowości mogą być spowodowane chorobą Blounta czy obecnością dysplazji szkieletowych.
Należy pamiętać, iż zaburzenia osi kończyn obecne po 8 roku życia w żadnym wypadku nie mogą być uznane za fizjologię i wymagają starannej diagnostyki.