Paluch koślawy zwany jest potocznie haluksem (halluks, halux, hallux), inna nazwa często stosowana w literaturze anglosaskiej na określenie tej deformacji to bunion. Paluch koślawy jest złożoną deformacją przodostopia polegającą na odchylaniu się pierwszej kości śródstopia w stronę przyśrodkową oraz jednoczesnym odchylaniu się palucha w kierunku bocznym. Pierwsza kość śródstopia odchylając się przyśrodkowo powoduje napinanie tkanek miękkich w tym miejscu oraz wykształcenie charakterystycznego guza. Wielu pacjentów myśli, że ten guz jest spowodowany narastaniem dodatkowej tkanki kostnej, jednak badania wykazały, że jest to nieprawda. Wykazano, że szerokość głowy pierwszej kości śródstopia jest taka sama u pacjentów z paluchem koślawym jak i u pacjentów bez tej deformacji. Częstość występowania palucha koślawego określa się na między 4 a 10% populacji. W 90 procentach przypadków chorobą dotknięte są kobiety. Wynika to zarówno z pewnych predyspozycji wrodzonych związanych z płcią żeńską jak również z typem noszonego obuwia. Paluch koślawy występuje najczęściej obustronnie jednak moment wystąpienia deformacji jest czasami różny dla każdej ze stóp. Najczęściej pierwsze początki deformacji pacjenci mogą zauważyć w trzeciej, czwartej dekadzie życia chociaż zdarzają się przypadki gdy już u kilkuletnich dzieci można zauważyć początki tej choroby.
Przyczyny powstawania palucha koślawego są wieloczynnikowe. U wielu osób można znaleźć wrodzone skłonności. Wykazano, że u około 70 procent pacjentów z paluchem koślawym występuje tło rodzinne. To znaczy podobna deformacja występuje u rodziców, dziadków lub u rodzeństwa. Jednym z najczęściej podawanych przyczyn powstawania deformacji jest noszenie nieprawidłowego obuwia. Szczególnie buty typu szpilki na wysokim obcasie oraz z bardzo wąskimi noskami mogą być przyczyną powstawania deformacji. Często jednak zdarza się, że deformacja występuje u pacjentów którzy mówią, że nigdy nie chodzili w tego typu obuwiu. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że w ogóle używane przez nas obuwie jest dość niefizjologiczne, to znaczy powoduje spychanie palucha w kierunku bocznym. Szczególnie dotyczy to butów damskich, które nawet w przypadku płaskiej podeszwy lub niewielkiego obcasa, najczęściej mają zwężające się noski. Nawet takie niewielkie spychanie palucha do boku u osób predysponowanych może być czynnikiem rozpoczynającym powstawanie choroby. Drugą częstą przyczyną powstawania palucha koślawego jest nadmierna wiotkość stawów w obrębie stopy. Często jest to połączone z uogólnioną wiotkością stawową tzn. dotyczącą również innych stawów takich jak kolanowy, łokciowy, stawy palców. Mówimy wtedy o tzw hypermobilności pierwszej kości śródstopia czyli hypermobilności pierwszego promienia stopy. Paluch koślawy może być również wynikiem chorób zapalnych dotyczących układu stawowego takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, dna moczanowa i inne. Powodują one uszkadzanie więzadeł oraz torebek stawowych, co prowadzi do zaburzonej stabilności stawu oraz do początku choroby. Również inne zaburzenia w obrębie stopy takie jak przykurcz ścięgna Achillesa, płaskostopie podłużne, koślawość tyłostopia mogą wskutek zmiany biomechaniki stopy mogą prowadzić do powstania deformacji. W rzadkich przypadkach paluch koślawy może być wynikiem przebytego urazu lub też przebytej amputacji drugiego palca. Paluch koślawy jest deformacją dynamiczną, to znaczy, że raz powstała deformacja ma tendencję do pogłębiania się wraz z czasem. Paluch koślawy najczęściej nie jest dolegliwością izolowaną. Z czasem dołączają do niego inne schorzenia w obrębie stopy. Najczęściej są to deformacje palca drugiego i trzeciego a czasami czwartego pod postacią palca młotkowatego. Występowanie palucha koślawego prawie zawsze związane jest również z powstaniem płaskostopia poprzecznego wskutek zniesienia poprzecznego łuku stopy. Płaskostopie poprzeczne z kolei prowadzi do zwiększania obciążeń pod głowami drugiej i trzeciej kości śródstopia prowadząc często do silnych dolegliwości bólowych po stronie podeszwowej stopy tzw. metatarsalgii. Należy pamiętać, że paluch koślawy nie jest jedynie problemem kosmetycznym. U większości pacjentów powoduje on dolegliwości bólowe stóp często prowadzące do znacznego ograniczenia sprawności. Te dolegliwości bólowe mogą mieć różną lokalizację. Często występują one w obrębie charakterystycznego guza po stronie przyśrodkowej stopy gdzie dochodzi do obcierania tkanek miękkich wskutek konfliktu kości z obuwiem. W tym miejscu może dochodzić do zapalenia tzw. kaletki palucha („bursitis”). Może również dochodzić do dolegliwości bólowych wskutek ucisku nerwu skórnego grzbietowego palucha. Dolegliwości bólowe mogą również występować w obrębie palców II-IV wskutek ich młotkowatej deformacji i obcierania przez buty. Często również występują bóle po stronie podeszwowej stopy związane z obecnością płaskostopia poprzecznego. Jest to tzw metatarsalgia. Paluch koślawy prowadzi z czasem również do powstawania zmian zwyrodnieniowych w obrębie stawu śróstopno-palcowego I (MTP I). Te zmiany zwyrodnieniowe mogą być dodatkowym źródłem bólu.
Leczenie palucha koślawego zależne jest od stopnia deformacji oraz od stopnia dolegliwości bólowych. W początkowej fazie kiedy deformacja jest niewielka a dolegliwości bólowe nie występują lub występują w nieznacznym stopniu podstawowym postępowaniem powinna być modyfikacja obuwia tzn. używanie butów na niewielkim obcasie i z szerokim noskiem. Można również używać specjalnych ortez odciągających paluch w kierunku przyśrodkowym, chociaż brak potwierdzenia w badaniach naukowych by stosowanie tych ortez powodowało spowolnienie powstawania deformacji. Przy dolegliwościach bólowych o charakterze metatarsalgii można również spróbować wkładek ortopedycznych z pelotą metatarsalną. Przy bardziej nasilonych deformacjach i dolegliwościach bólowych jedyną metodą leczenia jest leczenie operacyjne. (patrz leczenie operacyjne) Jest to jedyna metoda pozwalająca na trwałą zmianę ustawienia kości i zlikwidowanie deformacji. W literaturze opisanych jest ok. 150 różnych metod leczenia palucha koślawego. Pokazuje to, że nie ma jednej metody dobrej na każdy typ deformacji. Metoda operacyjna musi być dobrana do stopnia deformacji, lokalizacji dolegliwości bólowych, zmian zwyrodnieniowych w obrębie stawu oraz innych czynników. Większość metod leczenia palucha koślawego polega na różnego rodzaju przecięciu (osteotomii) I kości śródstopia i przesunięciu głowy I kości śródstopia w kierunku bocznym. Przy zastosowaniu nowoczesnych metod operacyjnych z użyciem implantów biowchłanialnych lub tytanowych nie ma potrzeby stosowania unieruchomienia w gipsie po przeprowadzonej operacji. Pacjent po operacji chodzi w specjalnym bucie pooperacyjnym. Ułatwia to znacznie przebycie okresu pooperacyjnego, jak również umożliwia przeprowadzanie operacji na dwóch stopach jednocześnie. Ponieważ paluch koślawy najczęściej wiąże się z innymi zmianami w obrębie stopy takimi jak wspomniane palce młotkowate czy płaskostopie poprzeczne operacja nie powinna ograniczać się jedynie do skorygowania koślawości palucha, lecz powinna dotyczyć wszystkich składowych deformacji przodostopia. Pacjenci często zadają pytanie o ryzyko nawrotu deformacji („odrastanie haluksa”). Prawidłowe dobranie metody oraz odpowiednie przeprowadzenie operacji pozwala zredukować to ryzyko do około 2%.
Tagi: haluks , haluksy , hallux
Telefon: (22) 127-07-07
Komentowane: